سلول
گیاهی
ساختار
سلولهای گیاهی نسبت به سلولهای جانوری دارای اشکال متنوعتری هستند. سلولهای
گیاهی دارای اشکال چند ضلعی با قطرهای مساوی و منظم و یا کشیده هستند و علاوه بر
آن سلولهای گیاهی ، محصور در غشای شکل دهنده نسبتاً سخت و محکم و مقاوم هستند که
گاه نازک و گاهی ضخیم است. در یک توده سلولی همگن سازنده یک بافت ، همه سلولها
دارای یک اندازه و یک شکل و معمولاً چند وجهی‌اند. در گیاهان آلی اندازه سلولها
متناسب با کار آنهاست و بر حسب ماهیت بافت و نقشی که در گیاه دارند اندازه آنها
متفاوت است. اندازه و طول سلولهای سازنده پیکر گیاهان به ماهیت و ویژگی آن سلول
بستگی دارد و به طول ملکولهای پروتئینی موجود در آنها و همچنین به میزان فعالیت
هسته سلول و دوره استراحت آن ارتباط دارد.سیتوپلاسم
هر دو یاخته مجاور به وسیله منافذ موجود (پلاسمودسم‌ها) با هم ارتباط دارند. غشای
سیتوپلاسمی از یک لایه دو مولکولی فسفولیپید تشکیل یافته است که پروتئینها به دو
صورت سطحی و عمقی در آن غوطه‌ورند. نقش غشای سیتوپلاسمی حفظ تراوایی انتخابی است.
زمینه سیتوپلاسم اساسی‌ترین قسمت درونی یاخته را تشکیل می‌دهد، زیرا اکثراً اعمال
بیوسنتزی یاخته در آن صورت می‌گیرد. اندامکها در این زمینه قرار دارند. یکی از
ویژگیهای سیتوپلاسم جنبش دائمی آن است که در اثر انقباض ریزرشته‌ها بوجود می‌آید،
ولی ریزلوله‌ها به این جریان جهت می‌دهند.دیواره
سلول گیاهی
سلول بعضی از باکتریها و ویروس‌ها و تمام قارچ‌ها و گیاهان بوسیله دیواره‌ای
به‌نام دیواره سلولی احاطه شده است. سلولهای جوان و در حال رشد، سلولهای
ذخیره‌ای و سلولهای فتوسنتزکننده در برگ‌ها فقط دارای دیواره اولیه سلول
می‌باشند. دیواره سلول در این گونه اندام‌ها نرم بوده و به آنها امکان رشد می‌دهد.
سلولها در گیاهان بالغ به‌خصوص آنهایی که رشد در آنها پایان یافته دارای یک
دیواره دیگر به‌نام دیواره ثانویه بوده که بین دیواره اولیه و غشاء سلول قرار
گرفته است. دیواره ثانویه خیلی ضخیم‌تر از دیواره اولیه بوده و ضخامت آن تا چندین
میکرون می‌رسد. همچنین بین دیواره دو سلول مجاور، لایه دیگری به‌نام تیغه میانی
وجود دارد که باعث چسبیدن و اتصال سلولها بهم میشود. این دیواره ترکیبات پکتینی
داشته و حالت ژله‌ای دارد و میزان آن در سلولهای میوه‌های نرسیده زیادتر است.
بعضی از آنزیمها در هنگام رسیدن میوه باعث حل شدن ترکیبات پکتیکی دیواره میانی
سلول شده و نرم شدن و رسیدن میوه را سبب میشوند. دیواره اولیه نازک بوده و حدود
۲۵-۹ درصد سلولز دارد. مولکول‌های سلولز به‌صورت رشته‌های دراز و استوانه مانندی
به‌نام میکروفیبریل که متصل بهم بوده، دیده میشود. میکروفیبریل‌ها در داخل
ماده‌ای به‌نام ماتریکس قرار دارند و دارای ساختمان شیمیایی پیچیدهای است.بیشتر
مواد تشکیل دهنده ماتریکس را همی سلولز تشکیل می‌دهد. دیواره نخستین سلول دارای
۵۰-۲۵ درصد همی سلولز می‌باشد. همچنین مواد دیگر نظیر ترکیبات پکتیکی و پروتئینها
در ساختمان دیواره نخستین سلول به‌کار رفته است. دیواره نخستین سلول به‌وسیله بعضی
از مواد شیمیایی تنظیم‌کننده رشد نرم گشته و به سلول این امکان را می‌دهد که در
هنگام جذب آب به‌وسیله پروتوپلاسم و فشار ناشی از آن، دیواره سلول خاصیت پلاستیکی
پیدا کند و موجب متورم شدن سلول شود. زمانی‌که سلول در حال رشد نیست،
میکروفیبریل‌ها از هم جدا شده و ضمن به‌وجود آمدن شکاف بین آنها، امکان عبور آب و
مواد حل شده در آنرا از دیواره اولیه سلول فراهم می‌سازد. دیواره سلول نسبت به آب
و املاح نفوذپذیر بوده و دارای منافذ متعددی به‌نام پلاسمودسماتا است، که محتویات
سیتوپلاسم و سلولهای مجاور به‌وسیله این شکاف‌ها بهم وصل می‌شودغشا
سلولی
عمل آن عبور آب و مواد محلول به‌داخل سلول است که به‌وسیله غشا پلاسما یا
پلاسمالما صورت می‌گیرد. غشا سیتوپلاسم و کلیه غشاها دارای خاصیت عبور انتخابی
هستند، بدین معنی که ورود بعضی مواد را به‌داخل سلول سبب شده ولی از خروج آنها
جلوگیری می‌کنند. چنین خاصیت غشا را خاصیت تراوای افتراقی گویند. ضخامت دیواره
غشاء حدود ۱۰-۵/۷ نانومتر می‌باشد. همچنین به‌وسیله میکروسکوپ الکترونی، ساختمان
غشا به صورت دو لایه نسبتاً تاریک (یک لایه تک مولکولی پروتئینی) که به‌وسیله یک
لایه روشن (متشکل از یک لایه دو مولکولی چربی، که چربی در ساختمان این لایه از نوع
فسفولیپید است) از هم جدا شدهاند، دیده میشود. در یک سلول گیاهی ، یک بخش سلولی
به نام پروتوپلاسم با دیواره سلولی اولیه احاطه میشود . پروتوپلاسم شامل دو قسمت
هسته و سیتو پلاسم می‌باشد.سیتوپلاسم
سیتوپلاسم،در برگیرنده اجزایی نظیر هسته، واکوئل، میتوکندری و کلروپلاست می‌باشد.
ستوپلاسم جزء زنده و فعال سلول بوده و کلیه اعمال شیمیایی و حیاتی در درون آن صورت
می‌گیرد. در بیشتر موارد معمولاً به مجموعه هسته و سیتوپلاسم، پروتوپلاسم هم
می‌گویند.هسته
بزرگترین جزء درون سلول بوده که در کار تنظیم اعمال فیزیولوژیکی درون سلول دخالت
دارد. هسته مرکز سنتز آنزیم‌هایی است که در فعالیتهای متابولیکی سلول شرکت دارند.
هسته به‌علت دارا بودن صفات ژنتیکی عمل انتقال وراثت را در سلول به‌عهده دارد.
همچنین گفته میشود که هسته محل سنتز اسیدهای هسته‌ای نظیر RNA و
DNA می‌باشد.
هسته به‌وسیله یک غشاء دولایه‌ای از سیتوپلاسم جدا شده است. در داخل هسته، ذرات
کروی و یا بیضی شکل کوچکی به‌نام هستک وجود دارد. تعداد هستک‌ها در هسته متغیر
بوده، بسته به نوع و گونه گیاه بین ۱ تا ۴ عدد هم برسد. هستک‌ها در مرحله تلوفاز
از مراحل تقسیم میتوزی در سلول، تشکیل میشوند. مطالعه ساختمان هستک‌ها نشان
می‌دهد که قسمت اعظم آنها از پروتئین و RNA
ساخته شدهاند. یکی از اعمال هستک‌ها سنتز
قسمتی از اسید هسته‌ای RNA
می‌باشد. از وظایف دیگر هستک‌ها سنتز،
پروتئین می‌باشد. پروتئین سنتز شده به‌وسیله هستک، بعداً در ساختن ریبوزوم به‌کار
میرود.
میتوکندری
اجزاء نسبتاً بزرگ، و تخم‌مرغی شکل و به تعداد زیاد در سیتوپلاسم سلولهای فعال
پراکنده بوده و محتویات میتوکندری به‌وسیله غشا دولایه‌ای احاطه میشود. لایه
داخلی غشاء بداخل میتوکندری چین‌خورده بوده و آنرا به حجرات متعددی تقسیم میکند.
میتوکندری به‌دلیل دارا بودن آنزیمهای مختلف که در واکنشهای اکسیداسیون و احیا
دخالت دارند، آنرا موتور سلول گویند. میتوکندری محل اکثر فعالیتهای بیوشیمیایی در
داخل سلول بوده و تقریباً نصف واکنشهای متابولیکی سلول در آنها صورت می‌گیردا
جسام گلژی
واحد ساختمانی یا بخش اصلی تشکیل دهنده دستگاه گلژی، دیکتیوزوم است و شکلهای دیگر
آن می‌توانند از اجتماع تعدادی دیکتیوزوم تشکیل شوند. هر دیکتیوزوم بطور معمول از
اجتماع ۳ تا ۸ ساختمان کیسه‌ای که هر کدام را یک ساکول ، سیسترون با سیسترنا نیز
می‌نامند تشکیل شده است. به نظر می‌رسد که اجسام گلژی کوچکترین جزء سلول بوده و
فقط با میکروسکوپ الکترونی دیده میشود. نقش اجسام گلژی شرکت در ساختمان دیواره
سلول و همچنین انتقال مواد به داخل سلول گزارش شده است.
اجسام
ریز (میکروبادی)
میکروبادی‌ها اجسام کروی شکل و حجره‌هایی اند که به وسیله یک غشا به هم وصل
میشوند و در مسیر متابولیکی خاصی نقش ایفا میکند . یک نوع آن پراکسیزومها هستند
که اندامکهای کروی شکل خاصی هستند که در واکنشهای اکسایش تخصص یافته‌اند. کاتالاز
، یک آنزیم اکسید کننده است. پراکسیزومها در فتوسنتز و تنفس نوری نیز دخالت دارند.
نوع دیگر اجسام ریز، گلی اکسیزوم می‌باشد که در دانه‌های ذخیره کننده روغن وجود
دارد . گلی اکسیزوم‌ها دارای آنزیمهای چرخه گلی اگزالات هستند که در تبدیل اسید
چرب ذخیره‌ای به قندها کمک می‌کنند و این قند می‌تواند برای تامین انرژی جهت رشد
در سراسر گیاه جوان جابجا شود.
واکوئلها
در سلولهای گیاهی و جانوری حفره‌هایی به اندازه‌های مختلف وجود دارند که به آنها
واکوئل می‌گویند. در سلولهای گیاهی جوان واکوئلها کوچک و به تعداد بیشتر هستند.
اما با رشد سلول، واکوئلهای کوچک به هم پیوسته و به‌طور معمول یک یا چند واکوئل
بزرگ پدید می‌آید که قسمت عمده حجم سلول را اشغال میکند. وجود چنین واکوئلهای
بزرگ و تمایز یافته‌ای از اختصاصات سلولهای گیاهی است و در سلولهای جانوری یافت
نمی‌شود. در واکوئلها شیره‌ای به نام شیره واکوئلی وجود دارد که شامل آب و مواد
محلول در آن است. این مواد به وسیله بخش زنده سلول فراهم می‌آیند و ممکن است جزو
مواد اندوخته‌ای یا مواد زاید سلول باشند. واکوئلها به خاطر اندوختن بعضی مواد
(مانند نمکهای آلی، پروتئینها، نمکهای کانی، مواد رنگین و …) در خود، انبار سلول
به شمار می‌آیند. اما کار اساسی واکوئلها تنظیم آب داخل سلول است زیرا در تبادل آب
میان سلول و محیط آن نقش بسیار مهمی بر عهده دارند
از
دیگر اعمال شیره واکوئلی، هضم مواد زائد به وسیله آنزیمهای موجود در آن می‌باشد.
مزه ترش در بعضی از ارقام پرتقال و لیمو به علت وجود مقدار زیادی اسید سیتریک در
واکوئل انها می‌باشد. در چنین شرایطی pH
در این گونه واکوئلها ممکن است پائین باشد
و تا ۳ هم برسد. در حالیکه میزان pH
در سیتوپلاسم این سلولها بین ۵/۷-۷
می‌باشد. واکوئل همچنین به علت زیاد بودن غلظت شیره آن (پایین بودن پتانسیل آب)،
آب را به داخل خود کشیده و باعث متورم شدن سلول میشود که این حالت را تورژسانس
می‌گویند. در صورتیکه آب از داخل سلول به واسطه فشار یا به وسیله نیروی اسمزی
سلولهای مجاور به خارج رانده شود، حجم واکوئل کم میشود که به چنین حالتی در سلول
پلاسمولیز می‌گویند.
&
منابع :https://fa.wikipedia.org
&
.jpg)
لطفا برای فرستادن نظرات خود به این آدرس ایمیل پیام بدهید